Երերույքի տաճար

Հեթանոսական տաճարի տեղում կառուցված, այս եռանավ բազիլիկը՝ հետաքրքիր է նախ և առաջ այն պատճառով, որ այն Հայաստանի ամենավաղ քրիստոնեական շինություններից մեկն է։  Այն հիմնվել է  4-5-րդ դարերում և հանդիսանում է միջնադարյան Հայաստանի ամենամեծ շինությունը: Հայ ճարտարապետության այս ամենահին հուշարձանը գտնվում է, Անիպեմզա գյուղի մոտակայքում: Այդ վայրը նշանավոր է նաև նրանով, որ այստեղից ութ կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվում է երբեմնի գեղեցիկ քաղաքամայր Անին, որը 961-ից 1045 թվականներին հանդիսանում էր հայկական թագավորության մայրաքաղաքը: Այժմ այն ​​գտնվում է հայ-թուրքական սահմանից այն կողմ: Երերույքի տաճարը  լի է բազմաթիվ առեղծվածներով: Տաճարի հարավային պատին կան հունական արձանագրություններ, պեղումների ընթացքում ՝ այստեղ հայտնաբերվել է՝ մի մեծ գերեզման, յոթից֊ութ արձանիկներով, ըստ հնէաբանների՝ արձանիկները տապանաքարեր են: Բազիլիկի տարածքում հայտնաբերվել են նաև, նորածինների բազմաթիվ գերեզմաններ, ուստի հետազոտողները կարծում են, որ այստեղ ինչ-որ աղետ է տեղի ունեցել: Մեկ այլ վարկածի համաձայն, տաճարը նվիրված էր՝ Հովհաննես Մկրտչին, և վաղ միջնադարի ավանդույթների համաձայն, միայն այստեղ էր թույլատրվում  հուղարկավորել չմկրտվածներին։ Երերույքն ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության նախնական ցուցակում։